ИСТОРИЯ СЕЛА  

ККАЦРАННИ

Лакрал зуннтал хъачI-бакIаву, ратI-ккутIаву мина дирхьусса гьарца шяраваллил кунниха кув къалавхьхьусса цала-цала тарихру бур. Цинма хасъсса тарих бур цIанакул Гьамиящиял шяравух хIала дурхсса, арнил кIанттурдайн куч хьуннин цийнура цурда диркIсса Ккацранниял шяраваллилгу. Ва макьалалуву ттунгу ва шяраваллил тарихрая ттунма бавмур ва кIулмур бусан пикри хьунни.
Ккацраннив бивкIун бур цIувцIу чария куннил ялув кув бувсса, цинявппагу 40 къатта. (ЦIанакул миннуя лекья-пIякьу хьусса чIирттал хъархъаллу дакъа цичIар лирчIун дакъар). Ялапар хьун хъинну захIматсса кIану бивкIнугу,шиккусса агьуллануща бювхъуну бур бакIлахъиялул дугьайсса чIярусса хъуругу дан, ризкьи-кьинигу цачIун бан. Миннуйгу гьашиву къадурну, кIинтнил зурдардий чиваркI лагайсса бивкIун бур хIалтIилухун Азердбайджаннал чулухунмай.
Ва аьрщарай мина дишин хьхьичIа- хьхьичI дакIнин багьну бур Къирим-хан тIисса авадансса адиминан. Мунащал ккацрал илхъи диркIун дур. Мунияр махъритIар ва аьрщарайнгу Ккацранниялу тIисса цIа ларчIусса, шяраваллингу Ккацранни учайсса бивкIсса.
Цавайннал учай ва аьрщарай цалчин мина дирхьусса Къирим-хан тIисса адимина Къиримнаватусса ивкIссар, цавайнналгу учай, ва лаккучуври ивкIсса куну. Къирим-ханнал ппу - Къилинж-хан ивкIун ур хъинну цIа дурксса, авадансса адимина. (Ва цIа турк мазрая лакку мазрайн таржума дуркун «Турлил-хан» тIисса махъ бур. Вава мазрая Къирим-хан тIисса цIа таржума дарча, мув «КьатIбай- хан» тIисса махъ бур. Вай таржумарттал цала буслай бур Ккацранниял Къиримнащал цукунчIавсса дахIаву къадиркIшиву, так буттал арснал цIа цаламур цIаниха лащан дурну диркIшиву.
Мунияр чансса махъ, Ккацраннивн увкIсса бурчуллив, ххячартту датIлатIисса ца адиминангу мув аьрщи хъинну ххуй дирзун дур. «АьнакIи ябан, ажари ябан къулайсса кIану бур» куну, муналгу шикку мина дирхьуну дур. Укун Ккацраннив хьуну бур кIива тухум - Къиримхъул ва Ххячарахъул. Шинну лаглагиссаксса тухумру гьарза хьуну бур. КIулну бур укунсса тухумру: Къарнихъул, Ккужаннахъул, Курдхъул, КъюкIухъул, КIялахъул.
Га заманнай ираннал Надир-шахнал аьралуннал ликказан дурну дур Гьамиящиял шяравату арх бакъасса кIанттурдай. Хъирив кьини хъун ттарацIув Ираннал аьралуннал шах-къирман дан най бур тIар тIисса хавар цанма баяйхту, Ккацранниял жяматрал леххаву дуртун дур. («Шах-къирман» - мув хъанахъиссар мюрщисса оьрчIру бавтIун, мий дучрах ккуччу буллали баву). Леххаврил чIу бавсса лагма щархъал инсантал Ккацраннив цачIун хьуну, хIукму бувну бур душмантал лихълахъи бан. Вай хIадур хьуссар хьхьувайва. ВацIлувату кьуркьуну дур ттархьру, лахъисса тталлу. Хьхьудядизал хар-хавар бакъа ттуршардищал, тталлащал зунттал агьлу цала ялун бавчукун Надир-шахнал аьралгу гьанавиххи бувккун, цала ликказан дурсса кIанугу кьабитун ливхъссар.
Тарихрал мяълун буллай бур, Ккацранниял жямат виртталсса, цала ватан хIат-хIисав дакъа ххирасса, тархъаншиврул цIаний жанну кьурван дан хIадурсса бивкIшиву.
Бусласаврин бувну, Агъларханнул заманнай 7 – 8 щарнил ялув ивтун ивкIун ур Ккацранниятусса Къирим-Кьурван тIисса, ккаккан хъинну авур дусса, каниву гуж бусса жагьил. Ца ишираву, жяматраву махъ нанисса, миски-гъарибнал чул бугьлагьисса цаймигу шяраваллал, Агълардул цачIанма хъамалу оьвкуну бур Къирим-Кьурваннуйгу. Ханнал цачIанма бувкIсса хъамаллуврал гьарца кьурттаравун бувтун бивкIун бур ца-ца ущу-щулгъи. Цала гьалмахтурал цала кьурттавусса ущу-щулгъи кьюлтIну каруннах буклай ххал шайхту, Кьурваннул ца чулуха намус хъанай, гамур чулухатугу ханнал дурсса тIулуй сси бизлай цала кьурттаравусса аьнхълухгу урувгун, балай увкуссия тIар:
Лагмара вирдай найсса дунияллун ци бави,
Ттула дарвачрайн багьсса намусиран ци бави?
Балай къуртал байхту гьаз бувну цала кьурттигу, ханнахьгу бувчаллагь куну, циняв цала-цала дучрай буртти бикIлакIисса чIумал, Кьурван ХанначIанай хьуну мазрал лувату аьнхъагу бувккун, жу бусурманталлу, бивххусса хIайвантри букайсса, мара зула чапурсса хIайван зунма, куну бур. Ца чулуха хъамаллуврал хьхьичI цува авара къаувнутIий, гамур чулухатугу кьянкьасса жаваб дуллунутIий ханнан Кьурван ххира хьуссар тIар.
ЦIа дансса виричув ивкIун ур Ккацранниясса Ккужанахъал авчий – АхIмадгу (бакI чIявуну чартIи байсса унутIий мунайн Качал АхIмад учайсса бивкIун бур): Мунал цIа лакраву дакъа Азирбижаннавугу машгьурну диркIун дур. Ттупанг битаврил бяст-ччал байни мунайн оьвчайсса бивкIун бур. Та чIумалсса хъун шагьру – Шамахлив Азирбижаннал багтулал дянив бяст багьну бивкIссар шагьидтураву ва суннитураву ххал бан цумий бурив кьянкьасса агьлу. ХьхьичI хьуна авкьусса шагьид суннинал цала дин чаклийн бигьану мютIий увссар. Сунни укканнин ххуллий ялугьлагьисса шагьидтуран Шамахлив нанисса авчи-АхIмад бакIрайнагьну ур.
«Жул динналийн мютIий къахьурча ивчIанну» тIий ххуллу бувгьусса шагьиднахь АхIмадлул увкуну бивкIссар тIар: «Ттукку хьунна, ккаччи хьунна, амма шагьид къахьунна, на суннира» куну. Яла ца каних дурккун дур ххаржан, гамур канихьгу бувгьуну бур ттупанча. Ганал кьянкьа-кьурчIишиврий махIаттал хьусса суннинал багтурал АхIмад хъамалу уллай кIива-шанма гьантлий мунаха хъунмасса хIурмат бувну бур.
МахIмудихъал Апанни (Кацраннал Апанни) къакIулсса, ягу мунал цIа къабавсса нажагьссагу лаккучув акъахьунссар. Мув революциялул иширттавух хIала ухлай айивхьуну ур оьрчIнийва – 1905-ку шинал. 1919-ку шинал Гь. Саэдовлул ва С. ХIабиевлул тявакъуврайн бувну, Бакуяту Лаккуйн зана хьуну, мув партизантурал кьюкьри ва халкьуннал милица сакин буллай айивхьуну ур. Вара шинал мув муххал ххуллул станциялул комендантну ва дазурду ядуллалисса кьюкьлул начальникну зий ивкIун ур.
Гай шиннардий Апаннинал каялувшиву дуллалисса партизантурал кьюкьлул гуржиял меньшевиктурая ва азирбижаннал муссаватистурая щаллу бувсса генерал Кересолиадзел каялувшиву дуллалисса 1500- нначIан бивсса саллатIнал Ямала тIисса кIанттурдай ярагъ щяв бишин бувссар.
1920 – 21-ку шиннардий Ккацраннал Апанни Гъази-Гъумучиял отрядрал начальникну ивтссар. Мунал каялувшиврулу бунтчитурая мурахас дувну дур Гъуниннал, Хунзахъиял,ЧIухърал, КIугьурдал, Гъумучиял, Кьасумкентуллал ва чIярусса цаймигу шяраваллурду.
1937-ку шинал Московуллал ЯтIул майданив Октябрь Революциялул 20 шин шаврил парадрай ЯтIул ттугъгу кIунттихьну хьхьичIачин шамийла ЯтIул ттугълил орденналул кавалер Апаннийнан тапшур бувну бивкIссар.
Чансса бакъар Ккацранниял шяраву Буттал кIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилуву гьуртту хьумий, ганияр махъссашиннардий халкьуннал хозяйство ччаннай дацIан даврил иширттаву виричувсса захIмат бувмий. Дяъвилул майданная зана къавхьуну, гъурватрай ливчIун ур 17 адимина. ЧIявусса ккацран бур арнил кIанттурдайн куч буллалисса шинала цайми кIанттаву мина дирхьусса. Чив, ци даврий зий бухьурчагу, миннан аьзизсса буттал кIанугу, микку ялапар хъанай бивкIмийгу тачIав дакIния къабуккай.
Бур Ккацранниял шяраватусса, халкьуннал дяниву бусраврайсса инсанталгу. Жун пахру буссар чичу, шяир Сиянат ХIажиевая, химиялул элмурдал доктор Арсен Рамазановлуя, шяраваллил хозяйствалул элмурдал кандидат Исрапил Тамазаевлуя. Дагъусттаннал халкьуннал депутат Загьиди ХIажиевлуя ва цаймигу дуккавриву ва захIматраву хьхьичIун ливчуминная.
Ахирданий учинна, на хъинну рязийну икIара ва ттула чIивисса жяматраща щалвагу лакрал миллатрал тарихраву цаламур ца чIапIигу чичин бювхъуну тIий.

Шакир Кьурбанов


ККАЦРАННИВ БИВКIССА ТУХУМРУ

Хъячарахъул
Къиримхъул
Къарнихъул
Ккужанахъул
КъюкIухъул
КIялахъул
Тамазахъул
Кутхъул
АьллитIахъул
Аьвдуллахъул


ККАЦРАННИЯЛ ШЯРАВАЛЛИЛ АЬРЩАРАЙССА КIАНТТУРДАН ЦIАРДУ

Хъун-дяликI
Хъюрдаялу
Ганз-бархI
КьунуцI-ратI
СунницIалу
Ххяллухалу
Хъун-Бизану
Лиссубизану
Ххалаллу
ЧIапIугьан
ТIутIалу
Чарттал-Къур
Шярах-Къур
Сунув-Къур
Кьяйдал-Къур
Лякьлулалу
Оьмарил-Сун
Кьунттил-Хъур
Гуиркача
Хъун-Сун
Чюрдаллу
Ялув-Сун
ЧIава-Сун
ДяликIалу
Щарнил-Ялув-Къур
РахIув-Къур
Тамазал-ХIалу
ХIаллил-Кьан
Хъун-РахI
Къаравал-ОьнтIа
Валтравалу
Щаращи-РахI
Хьхьири-РахI
Хьхьиривалу
ХIаллил-РатI
ХIасаннул-Хъуру
Навтлил-РахI
Ххюлул-ОьнтIа
Ттукку-БархI
ЛачIацIалу
СунуцI-ХIалу
Паттул-ХIалу
Баргъу-РахI
ДюрчIун-ЧIав
Архъаллал-БакI
Щаращул-РахI
УхчIин-Сунну
Бурсал-Лухччи
Мурсирдалу
Вив-Бярду
Ххамислул-ОьнтIа
Ккужанал-ОьнтIа
ЧIюрдай-Къур
ХъачIних-Кьулла
Ттараллал-Бизантту

Чирчуссар Кьурбанов Шакирдул.


ГЛАВНАЯ
Email



Сайт управляется системой uCoz